روش های آموزش سازمانی
هیچ زمان نمی توان نقش تعیین کننده روش ارائه محتوای آموزشی را در موفقیت هر برنامه آموزش سازمانی دست کم گرفت. این روش های آموزش سازمانی در راستای ارتقاء سطح دانش و آگاهی، مهارت های حرفه ای و شغلی و بهبود رفتار سازمانی کارکنان عمل کرده و آنها هر چه بیشتر برای پذیرش مسئولیت های شغلی آماده می نماید.
سه فرضیه در استفاده از روش ها و فنون مختلف آموزش سازمانی حائز اهمیت هستند:
فرضیه اول: هیچ یک از روش ها و فنون آموزشی نمی تواند بهترین روش آموزشی باشد.
میزان اثربخشی روش ها و الگوهای مختلف آموزشی تا حد زیادی به عواملی چون هدف، سطح دانش و سوابق فراگیران و میزان تجربه و تخصص مدرسین دوره های آموزشی بستگی دارد.
فرضیه دوم: در هر برنامه آموزشی ممکن است از تعدادی از این روش ها و فنون آموزش استفاده شود
فرضیه سوم: ترکیب و تلفیق برخی از فنون و روش های آموزش در موفقیت هر فعالیت آموزشی نقش مهمی را ایفا خواهد نمود.
متغیرهایی که به یک روش مناسب آموزش سازمانی مربوط می شوند عبارتند از:
زمان و مکان برگزاری آموزش، نوع موسسه آموزشی، تسهیلات و امکانات آموزشی، توانایی مالی، وضعیت و سوابق شرکت کنندگان، دانش و تسلط علمی مدرسین، محتوای آموزشی، فناوری آموزشی قابل بهره برداری، اهداف آموزش، سطح آموزش، مدت زمان آموزش، اندازه گروه و ترکیب آن،
روش های آموزش و توسعه به طور کلی به دو دسته ی روش‌های اطلاعاتی آموزش و روش‌های تجربی آموزش تقسیم بندی می شوند:
روش‌های آموزش سازمانی اطلاعاتی:
ماهیت این روش ها اطلاعاتی یا انتقالی بوده و ارتباط در این روش ها یک سویه است. بدین صورت که اطلاعات به صورت یک طرفه به فراگیران منتقل می شود. به عنوان مثال می توان چند روش نام برد که عبارتند از:
- آموزش سخنرانی
- روش‌های سمعی و بصری
- خودآموزی
- مطالعه مستقل
- دستورالعمل‌های آموزشی برنامهریزی شده
روش‌های آموزش سازمانی تجربی:
ماهیت این روش ها تجربی می باشد. مربی و شرکت کنندگان با کمک ابزار آموزشی مثل کامپیوتر در کنار هم مفاهیم و مهارت های مورد نظر را درک، اجرا و تمرین می کنند. از جمله ی این روش ها عبارتند از:
- آموزش ضمن خدمت
- استاد شاگردی
- مربیگری
- چرخش شغلی
- آموزش با استفاده از کامپیوتر
- شبیه‌سازی
- بازی‌های مدیریتی
- مورد کاوی
- ایفای نقش
- الگوسازی رفتار
- حساسیت‌آموزی
در این قسمت توضیح مختصری از برخی از این روش ها ارائه می شود:
آموزش ضمن خدمت:
در این روش به هر کارمند با توجه به کارراهه شغلی خود از بدو ورود تا پایان خدمتش در یک سازمان آموزش داده می شود. مهم ترین مزیت این مدل آموزش سازمانی این است که فراگیر با مهارت ها و کار با ابزار مربوط به شغل خود آشنا شده و در محیط واقعی آموزش می گیرد. قابل به ذکر است که این روش برای مشاغل ساده کاربردی بوده و برای کارهای فنی و تخصصی باید از سایر روش های آموزشی بهره گرفت.
استاد ـ شاگردی:
این نظام در زمان قرون وسطا ظهور کرد که در آن روش شاگرد مبتدی با کسب دانش و مهارت نزد استاد ماهر و پیشه ور به یک صنعتگر متخصص تبدیل می شود. مشکل این روش در نظر گرفتن حقوق و مزایا از پیش تعیین شده بدون توجه به تفاوت های انفرادی فراگیران می باشد.
مربیگری:
در این روش یک مدیر خود به عنوان آموزش دهنده و همانند یک مربی در زمین ورزش، تیم خود را که همان کارکنان او هستند آموزش می دهد. در سازمان مربی تلاش می کند با راهنمایی های خود عملکرد کارکنان را به سمت مطلوب هدایت کند.
گردش شغلی:
روشی مؤثر برای تغییر نگرش یک مدیر، بدین صورت که راهکاری اجرایی برای گسترش افق دید مدیران جزئی نگر که فقط دیدگاهی محدود به حوزه تخصصی خود دارند و هدایت آنها به کلی نگری با دیدگاه وسیع تر خواهد بود. چرخش شغلی موقعیت خوبی برای ایجاد تنوع در حوزه کاری بوده و به بروز خلاقیت و نوآوری و همچنین کشف و ارزیابی توانایی های یک مدیر کمک می کند. از معایب این روش می توان به این نکته اشاره کرد که به علت زمان بر بودن فرآیند آموزش، فرد مورد نظر در شغل جدید کارآمد نخواهد بود. و همچنین احساس موقتی بودن در این روش می تواند مشکل ساز باشد به طوری که کارآموز در مدت محدود کار خود توقع دارد کسی انتظار کار بی نقص از او نداشته باشد.
آموزش کارگاهی:
در این روش فراگیران در محیطی خارج از کار، در کارگاهی مجهز به امکانات مشابه محل کار خود آموزش و تعلیمات لازم را کسب می کنند. این روش برای مواقعی که باید تعداد زیادی از کارکنان را یکجا و در یک زمان برای شغلی خاص آموزش داد و تربیت نمود، بسیار مناسب است.
در یک تقسیم بندی دیگر روش های آموزشی در دو دسته گروهی و انفرادی در نظر گرفته می شوند:
روش های آموزش سازمانی گروهی:
- کنفرانس: اجتماع بین دو یا چند نفر که با بحث وتبادل نظر و بیان عقاید خود سعی در حل مسایل و مشکلات سازمان دارند.
- سمپوزیوم: شیوه ای است که در آن افراد دور هم جمع می شوند و به بحث ها وسخنرانی های گروهی کوچک در خصوص موضوعی خاص گوش فرا می دهند و سپس به پرسش از گروه کوچک سخنرانان می پردازند.
- سمینار: افراد درباره موضوعی خاص از نقطه نظرهای متفاوت بحث کرده وآن را تجزیه و تحلیل می کنند.درسمینارها معمولاً برقراری تفاهم و روابط غیررسمی حاکم است.
- فوریوم: جلسه ای که با بحث یا ایراد مقدمه ای درباره موضوع مورد نظر به وسیله یک نفر سخنران آغاز می شود.سپس شرکت کنندگان به سوال یا اظهار نظر درباره موضوع مورد بحث می پردازند.
- روش کارگاهی: دراین روش ، یک سخنران با هیاتی خاص عقاید ونظریاتی را به گروه ارائه می دهد. سپس جلسه به گروه های کوچکتر تقسیم می شود تا افراد درباره موضوع، به بحث و بررسی بپردازند. هرگروه فرعی رییس و منشی خود را انتخاب کرده ، به بحث ادامه می دهند.
- قضایای اداری: در این روش، هدف عمده حل یک مشکل یا مساله زمانی است.نظریات افراد درباره موضوع مطرح شده بیان می شود و شرکت کنندگان ضمن آگاهی از نظریات و تجارب یکدیگر، راه حل معینی برای مشکل به دست می آورند.
- روش تحریک مغزی: بر ایجاد خلاقیت فکری و فعال بودن ذهن شرکت کنندگان تاکید می شود.
- شبیه سازی: روش آموزش بر ۳ نوع است: ایفای نقش، بازی های مدیریت ، روش کازیه ( دراین روش به فراگیران اطلاعاتی درباره ساختار تشکیلاتی سازمان، روابط کارکنان با همدیگر و با روسا و… داده می شود و سپس پاکتی حاوی چند برگه به فراگیران داده و از آنان خواسته می شود در مورد موضوع بخصوصی که در محیط کار انجام می دهند تصمیم گیری کنند. افراد نظرات خود را نوشته و تحویل می دهند و سپس مربی آن ها را بررسی می کند و مورد بحث قرار می دهد.)
روش های آموزش سازمانی انفرادی:
- آموزش از طریق مکاتبه: مراحل اساسی تدوین متون مکاتبه ای به شرح زیر است: مشخص کردن اهداف کلی درس ،مشخص کردن اهداف جزیی درس ، انتخاب محتوای مناسب ( محتوا باید رسا، قابل فهم وساده باشد). ارائه خلاصه درس در هریک از فصول به تفکیک ، ارائه خود آزما در هریک از فصول به تفکیک
- روش کارآموزی: آماده کردن فراگیر (آموزش گیرنده) ، ارائه عملیات ، آزمایش و بکارگیری تعلیمات ، پیگیری آموزش.
- آموزش در مشاغل مختلف: این آموزش باعث وسعت بخشیدن به بینش و مهارت های ادراکی فراگیران می شود.
برگرفته از منابع:
ابطحی، سید حسین (۱۳۸۳). آموزش و بهسازی منابع انسانی، تهران: مؤسسه مطالعات و برنامهریزی آموزشی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران.
صباغیان، زهرا، و اکبری، سهیلا(۱۳۸۹). آموزش جامع سازمانی(با رویکرد آموزش بزرگسالان). تهران: انتشارات سمت.
جزنی، نسرین (۱۳۸۸). مدیریت منابع انسانی. تهران: نشر نی، چاپ ششم.
سید جوادین، سید رضا، و کیماسی، مسعود (۱۳۸۹). مدیریت کیفیت خدمات. نشر نگاه دانش. چاپ دوم
دیسنزو، دیوید و استیفن، رابینز (۱۳۸۸). مبانی مدیریت منابع انسانی. ترجمه میرعلی سید نقوی و سیامک یعقوبی. تهران: نشر مه کامه، چاپ اول.
ردمن، تام و ویلکینسون، آدریان (۲۰۰۶). مدیریت منابع انسانی پیشرفته. ترجمه میرعلی سیدنقوی و امیر ختایی. (۱۳۸۸) تهران: انشارات مهکامه.
فتحی واجارگاه، کوروش (۱۳۸۶). برنامهریزی آموزش ضمن خدمت کارکنان. تهران: انتشارات سمت.
